Wat je wel en niet mag doen, hangt behalve van ethiek en macht (zie voorgaande blogs) af van de kennis waarover we beschikken. Voor Foucault is kennis datgene wat je kunt leren en wat kan worden onderwezen. Kennis is het keer op keer kunnen herbeleven van eenzelfde ervaring op basis van een systematische analyse van objectief (voor iedereen) beschikbare bronnen. Het is weten wat werkt.
Kennis is praktisch Kennis wordt vaak gekoppeld aan wetenschap zoals dat op universiteiten plaatsvindt. Maar het is breder dan dat. Het geldt bijvoorbeeld (juist) ook als uitgangspunt voor praktische handelingen zoals het bouwen van huizen en wegen, het aanleggen van elektriciteit en waterleidingen en het klaarmaken van eten. Ook daarvoor moet je weten wat werkt. |
Volgens Foucault bestaat kennis niet uit zichzelf maar komt het voort uit onze ervaringen. Ervaringen tussen mensen zijn verschillend en jijzelf (net zoals ieder ander) doet steeds weer nieuwe ervaringen op. Daarom verandert kennis steeds en staat het steeds ter discussie wat we als kennis beschouwen. Kennis is voor Foucault dan ook niet iets waarover je absolute zekerheid kunt hebben. Foucault spreekt over de mate van kennis waarover mensen beschikken, waarbij het meer gaat over onze verwachting dat iets op een bepaalde manier werkt.
Kennis stelt je in staat om te twijfelen over wat je doet (of wat anderen doen). Het laat je nadenken over je eigen (ethische) afwegingen en je machtsrelaties met anderen. Foucault noemt kennis hierdoor ook wel het strategische onderdeel van elke ervaring, omdat het je in staat stelt te bepalen hoe je op een andere manier kan reageren wanneer je een bepaalde situatie als onprettig ervaart. Het helpt bij het maken van een rationele keuze. Een rationele keuze is voor Foucault een keuze die efficiënt en effectief is, een keuze waarvan je weet (of in ieder geval verwacht) dat het werkt.
Weten wat werkt kan je helpen meer prettige ervaringen te krijgen, maar dan moet je wel zeker zijn dat je keuzes voor jou echt efficiënt en effectief zijn. Anderen kunnen ons misleiden door meningen te presenteren als echte kennis, ze proberen dan ons gedrag te sturen op basis van iets dat voor jou niet echt effectief en efficiënt is. Zorg er dus voor dat je (steeds beter) weet wat werkt.
Kennis stelt je in staat om te twijfelen over wat je doet (of wat anderen doen). Het laat je nadenken over je eigen (ethische) afwegingen en je machtsrelaties met anderen. Foucault noemt kennis hierdoor ook wel het strategische onderdeel van elke ervaring, omdat het je in staat stelt te bepalen hoe je op een andere manier kan reageren wanneer je een bepaalde situatie als onprettig ervaart. Het helpt bij het maken van een rationele keuze. Een rationele keuze is voor Foucault een keuze die efficiënt en effectief is, een keuze waarvan je weet (of in ieder geval verwacht) dat het werkt.
Weten wat werkt kan je helpen meer prettige ervaringen te krijgen, maar dan moet je wel zeker zijn dat je keuzes voor jou echt efficiënt en effectief zijn. Anderen kunnen ons misleiden door meningen te presenteren als echte kennis, ze proberen dan ons gedrag te sturen op basis van iets dat voor jou niet echt effectief en efficiënt is. Zorg er dus voor dat je (steeds beter) weet wat werkt.
Je kunt niet alles weten Kennis is handig en zelfs noodzakelijk, maar je kunt zelf niet alles weten. De Amerikaanse psycholoog en socioloog Herbert Simon (1916-2001) gaf aan dat een mens beperkte tijd, informatie en verstandelijke vermogens heeft om bij het maken van een keuze zelf alle relevante aspecten te kunnen betrekken. Simon sprak dan ook van beperkte rationaliteit of begrensde rationaliteit van de mens. Een oplossing hiervoor biedt de voormalige Amerikaanse president en academicus Woodrow Wilson (1856-1924) met zijn uitspraak dat hij niet alleen zijn eigen hersenen gebruikt maar ook alle hersenen die hij kan lenen. |